Fitz­car­raldo

Peru, begin 20e eeuw. Zakenman Brian Sweeney Fitzgerald, bijgenaamd ‘Fitzcarraldo’, is gek van opera, en in het bijzonder van de wereldberoemde tenor Enrico Caruso. Voor hem wil hij, midden in het regenwoud, een operahuis laten bouwen. Om het benodigde geld te verzamelen koopt Fitzcarraldo een kavel voor een rubberplantage en scheept zich in op een stoomboot naar het oerwoud. Dat is, in een paar regels, het verhaal van Fitzcarraldo, een man die niet alleen zijn dromen droomt maar ze ook tot werkelijkheid wil maken, tegenslagen niettegenstaande.

Een typisch Herzog-personage dus, op maat gesneden voor Herzogs ‘liebster Feind’, Klaus Kinski. (De twee stonden elkaar ook bij de opnamen van andere producties naar het leven, Herzog dreigde zelfs een keer Kinski neer te schieten.) Het laatste deel van Fitzcarraldo, waarin het stoomschip over twee heuvels wordt getrokken door leden van de Aguarana-stam, bracht de film mythische status, ten goede en ten kwade. De opnamen van het schip dat in slakkengang door het woud wordt getrokken zijn adembenemend, helemaal als de aan de boot bevestigde touwen knappen.

Maar: had Herzog zijn crew en figuranten niet roekeloos behandeld? Herzog weerlegde de meermaals geuite beschuldigingen – er zouden figuranten zijn omgekomen, crewleden waren aan (te) groot gevaar blootgesteld geweest – als opgeklopte mediahetze, bedoeld om de oplages van de schandaalpers te verhogen. Er waren ongelukken geweest – vliegtuigcrashes, een verdronken stamlid – maar die waren niet gerelateerd aan de opnamen of de productie. Wat bleef was het verwijt dat de regisseur zijn standpunt wat betreft de koloniale setting van het verhaal niet verduidelijkte. In de film althans, want in interviews liet Herzog weten dat hij met de Aguaranas waterdichte contracten had afgesloten en hen, na de opnamen, had bijgestaan in de juridische strijd om de onaantastbaarheid van het Aguarana-grondgebied. De film zelf, zei Herzog met typisch cryptische Herzog-logica, maakte duidelijk waar de regisseur stond.